ŚWIEBODZIN

Miasto należy do najstarszych rycerskich grodów Ziemi Lubuskiej. Pierwsza wzmianka, która nie precyzuje charakteru osadniczego Świebodzina, lecz mówi, że jego właścicielem jest rycerz Gniewomir, pochodzi dopiero z roku 1302. Najstarszy dokument o mieście pochodzi z 1302 r. Jako miasto Świebodzin jest wymieniony w roku 1319. Miasto rozwijało się na prawie polskim, a prawo magdeburskie przyjęło w pierwszej połowie XIV w. (1335 r.), zaś pełne prawa miejskie otrzymało dopiero w połowie XV w.

Na przełomie XIII i XIV wieku miasto przeszło w posiadanie głogowskiej linii Piastów Śląskich. Od początków swojego istnienia leżące na skrzyżowaniu głównych dróg, tj. Poznań-Frankfurt i Wrocław-Szczecin miasto było typowym ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym. Już w XIV w. wytwarzano tu sukno, które w wieku XV było szeroko znane w Wielkopolsce i na Śląsku. W wieku XV odbywały się w mieście dwa jarmarki rocznie, a od roku 1547 trzy. Przez cały okres średniowieczny rozwijało się również garbarstwo i kuśnierstwo, na obrzeżach miasta także rolnictwo. Gdy w XV w. Świebodzin stał się właścicielem kilku folwarków położonych w okolicy oraz lasu miejskiego dodatkowo, na obszarach podmiejskich, rozwinęła się również uprawa winnej latorośli, a także produkcja i eksport wysoko cenionego piwa świebodzińskiego.

Położony na skrzyżowaniu trzech ważnych szlaków handlowych, Świebodzin szybko stał się miastem o dużym znaczeniu obronnym, handlowym i gospodarczym. Było to powodem licznych zabiegów ościennych państw o zagarnięcie miasta tworzącego wraz z okolicą Śląską enklawę. Dorobek mieszczan padał łupem wojsk czeskich, węgierskich, brandenburskich, szwedzkich i pruskich. Nie oszczędzały miasta także liczne w wiekach średnich epidemie „Czarnej Śmierci”, zarazy i pożary, w tym trzy wielkie w latach 1522, 1541, 1640, które całkowicie spustoszyły osadę. Mimo to, dzięki pracowitości mieszczan, licznym ulgom i przywilejom władców, miasto szybko się odradzało. Do najświetniejszego w dziejach Świebodzina należy okres rządów Zygmunta Starego (1498-1506). Świebodzińscy kupcy i rzemieślnicy utrzymywali ożywione kontakty z Polską, posiadali swoje domy handlowe w Gnieźnie i Gdańsku. Miasto słynęło z wyrobu sukna, które poza Polską wywożono do krajów Europy zachodniej, a nawet do Ameryki.

Negatywnie na rozwoju miasta zaciążyło zagarnięcie go w 1686r. przez Brandenburczyków, a następnie w 1742r. przez Prusy, a trudności pogłębiły wojny trzydziestoletnia i siedmioletnia, kolejne liczne pożary oraz epidemie i konflikty religijne.

Koniec XVIII i początek XIX w. przyniósł nowy etap rozwoju gospodarczego miasta. Ponownie miasto aktywizuje się po wybudowaniu linii kolejowej oraz powstaniu kapitalistycznych zakładów przemysłowych. Przed drugą wojną światową czynne były fabryki sukna, nowoczesny browar, kilka tartaków, młyny, płatkarnia, stolarnie, cegielnie, fabryki maszyn i duża elektrownia.

          Połowa XIX w. to okres nowoczesnego uprzemysłowienia miasta. Powstało ponad 30 zakładów przemysłowych, m.in. fabryki włókiennicze, zakłady budowy maszyn, cegielnie i browary. W roku 1849 zbudowano szosę Poznań-Frankfurt i uruchomiono w roku 1870 ważną dla miasta linię kolejową Poznań-Frankfurt. Rozwój gospodarczy spowodował szybki wzrost liczby ludności. W roku 1800 Świebodzin liczył 3.114, w 1900r. 8.660, a w 1939 r. już 10.431 mieszkańców. Działania wojenne w roku 1945 nie przyniosły miastu większych strat materialnych. Licznych zniszczeń i dewastacji dokonali tylko żołnierze Armii Czerwonej.

Po drugiej wojnie światowej powstało wiele nowych zakładów przemysłowych: fabryki mebli, zakłady termotechniczne, konfekcyjno-odzieżowe, spożywcze, przemysł drzewny. Były one motorem zmian w życiu miasta i jego mieszkańców, dzięki nim rozwinęło się budownictwo mieszkaniowe i towarzyszące (Os. Widok I, II, III Łużyckie, Żaków, Kopernika i Os. Słoneczne).

Ratusz renesansowy wybudowany w XIV wieku; wielokrotne gruntowne przebudowy, szczególnie po pożarze w roku 1541, nadały budowli dzisiejszy wygląd. Z pierwotnej zabudowy zachowały się w całości piwnice ze sklepieniami krzyżowo-żebrowymi i beczkowymi. Mieści się tu stylowa kawiarnia „Gotycka”. Zachowały się również na parterze sklepienia kryształowe i siatkowe z lunetami w pomieszczeniach Muzeum Regionalnego. Na piętrze znajduje się znakomicie przebudowany przez miejscowych rzemieślników Urząd Stanu Cywilnego. Do rzadkości należy potrójny siodłowy dach.

Gotycka fara pięcionawowy kościół parafialny wybudowany w końcu XV wieku na miejscu starszych świątyń. Do pierwotnie trzynawowego kościoła dobudowano po pożarze w 1541r. czwartą nawę z drugiej zaś strony – rząd kaplic, pokrywając je osobnymi dachami. Nawy posiadają sklepienia siatkowe, gwiaździste i kryształowe. Wystrój wnętrza jest barokowy z wyjątkiem XV-wiecznego tryptyku i późnogotyckiej pasji na belce tęczowej. Wykonanie ołtarza przypisuje się uczniom ze szkoły Wita Stwosza.

Kamieniczka podcieniowa jedyna w mieście pozostałość po podcieniowej zabudowie placu ratuszowego. Jeszcze w pierwszych latach XX wieku wszystkie budynki północnej strony rynku posiadały podcienia. Kamieniczka ma ponad 350-letnią metrykę, a odrestaurowano ją w roku 1937.

Dawny zamek w północno-wschodnim krańcu starego miasta. Już w XIII wieku stał tu gród warowny, ale dzisiejsza budowla jest efektem wielokrotnych przeróbek. Po przyłączeniu budynku poczty powstał w zamku szpital, a obecnie sanatorium rehabilitacyjne dla dzieci. Na prawej ścianie zamku pozostał herb komendantów.

Basteja i fragment murów przy ul. Głogowskiej. Jest to najlepiej zachowany fragment dawnych obwarowań miasta, które habsburscy władcy śląska zamierzali przekształcić w twierdzę.

Późnogotycka szkoła parafialna z 1604 roku opierająca się północną ścianą o XIV-wieczny mur obronny zbudowany z głazów narzutowych. W sieni budynku zachowały się sklepienia siatkowe, w bocznych pomieszczeniach sklepienia łukowe, a na dwuspadowym dachu znane w późnym baroku okienka zwane lukarnami.